Eski Başbakanlık Müsteşarı Hasan Celal Güzel, Osmanlı belgelerini farelerin istilasından İstanbul Valisi Nevzat Ayaz’ı tehdit ederek, örtülü ödenekten para çıkartarak kurtarmış. Osmanlı arşivleri için ayrılan ödeneklere ise el konularak, bu paralar opera, bale ve heykele harcanmış.
Cumhuriyetin ilk yıllarında Bulgaristan’a hurda kağıt olarak satılan tarihî evraklarımız, ilerleyen yıllarda da büyük ihmallere kurban olmuş. Türk Arşivciler Derneği’nin yayın organı Arşiv Dünyası’nın son sayısında, Osmanlı belgelerine yönelik haince tutumlara ilişkin ibretlik bilgiler yer alıyor.
Merhum Turgut özal döneminde Başbakanlık Müsteşarlığı ve bakanlık görevlerinde bulunan Hasan Celal Güzel’in Türk Arşivciler Derneği’nde verdiği konferansın yer aldığı dergide, Cumhuriyet dönemindeki ihmaller gözle önüne serildi. Güzel, muazzam bir hazine kıymetinde olan Osmanlı arşivlerinin 1985 yılına kadar tam bir ihmale uğradığını belirterek, “Bırakınız tasnifi, koruma bile yapılmamıştır ve bu iş 80’li yıllara kadar devam etmiştir” dedi.
Başbakanlık Müsteşarlığı döneminde arşivlerle ilgili bazı görüşmelerde bulunmak üzere bir günlüğüne İstanbul’a geldiğini belirten Güzel, daha sonra şunları anlattı:
“1985 yılında bir gün gittim. Beni çok etkileyen bir manzara gördüm o zaman. Sultanahmet Camii’nin yanında Sultanahmet Medresesi vardır. Ortasına çuvallar, yüklerle arşiv malzemesini koymuşlar. Dosyalar, evraklar içinde fareler geziniyor açıkta. Ben geldiğimde yağmur yağdı o yığının üzerine, sonra güneş çıktı. Ben de oturdum, hiç unutmam, hüngür hüngür ağladım. Beni zor kaldırdılar oradan. Yani bir insanın, tarihinin böyle alçakça tahrip edildiğini görünce vicdanının sızlamaması ne mümkün? Hemen Turgut Bey’e telefon ettim, ‘Efendim, bir günlüğüne gelmiştim ama bunu neticeye bağlamadan dönmeyeceğim’ dedim. ‘Tamam’ dedi.”
Hasan Celal Güzel, daha sonra İstanbul Valiliği’nin yeni yaptırdığı bir binayı arşivler için kullanmak amacıyla girişimde bulunduğunu da anlatarak, “Ne güzel binalar’ dedim. ‘İl özel İdaresi’nin bitti, hatta taşınmaya başladılar’ dediler. Vali Nevzat Ayaz’a gittim. Bütün bunlar bir iki saat içinde oluyor. Dedim ki: ‘Bu binalara el koyuyorum!’ Güldü. ‘Biz taşınmaya başladık bile, ne el koyması?’ dedi. ‘Kendi paramızla yaptırdık’ gibilerden. O zaman, ‘Yarın senin kararnameni çıkartırım. Gelen vali ile biz bu meseleyi hallederiz. Kararını ver, bana yarım saat içinde bildir’ dedim. Nevzat Bey, çok akıllı birisi. Anasının gözü bir vali. Yarım saat sonra biz protokolü imzaladık, devraldık. Bir de Ataköy’de bir bina bulduk. Yüz daireydi galiba. Onu da satın aldık. Ertesi gün de örtülü ödenek’ten tahsisatını çıkardık” dedi. Arşivlere uzman alırken, “mektepli” olanların sayısının yetmeyeceğini gördüklerini, bu nedenle devlet geleneğinde olmamasına rağmen tahsil ve kariyer şartını kaldırıp, “alaylılar”ı da uzman seviyesine getirdiklerini anlatan Güzel, “Maliye itiraz etti ama dinlemedik. Maaşları da beş misli artırdık. Diyelim ki, 500 alıyor devletin bir uzmanı, biz 2500 lira verdik” diye konuştu.
Hasan Celal Güzel, 1985 yılında Devlet Arşivleri’ni genel müdürlük düzeyine getirdiklerini, finans ihtiyacı için de Tanıtma Fonu’nun yüzde 20’li kısmının Osmanlı arşivleri için ayrıldığını, ancak zaman içinde sık sık bu paraya başka amaçlarla el konulduğunu da anlattı. Bilindiği gibi, Tanıtma Fonu, uzun yıllardır Batı ülkelerine giden ekiplerin gerçekleştirdikleri opera, bale, heykel ve benzeri çalışmaların finansmanındaki en önemli kaynak olarak kullanılıyor. Geçmiş yıllarda Tanıtma Fonu bütçesi kullanılarak gerçekleştirilen etkinliklerden bazıları şöyle: İstanbul Cannes arasında yat yarışı, Senfoni Türk projesi, Tutku ve Aşk Dolu İstanbul filmi, Wind of Anatolia etkinliği, Op. 3 Türk Ordu Senfonisi, Saraydan Kız Kaçırma Operası filmi (600 bin dolar), Ağrı Dağı Eteklerinde Opera, Uluslararası Taş Heykel Sempozyumu, Venedik Bienali.
(Murat Unay, Habervaktim) |
