Tonyukuk Anıtı İkinci Taş
Batı Yüzü
|
Metin
|
Tercüme
|
| 1 Tilig kelürti. Sabi antag: Yariş yazida on tümen sü
tirilti tir. Ol sabig esidip begler kop[un]
|
[1] Haberci getirdiler. Sözü şöyle: Yarış ovasında yüz bin asker
toplandı, der. O sözü işitip beyler bütün
|
| 2 yanalim arig ubuti yig tidi. Ben anca tir men, ben
Bilge Tonyukuk: Altun Yışıg asa keltimiz. İrtiş ögüzüg
|
[2] dönelim, temiz edepli olmak iyidir, dedi. Ben şöyle derim, ben
Bilge Tonyukuk: Altun Yış'ı aşarak geldik. İrtiş nehrini
|
| 3 keçe keltimiz. Kelmisi alp tidi, tuymadi. Tengri
Umay iduk yir sub basa birti erinc. Neke tezer biz?
|
[3] geçerek geldik. Geleni cesur, dedi, duymadı. Tanrı, Umay
İlahe, mukaddes yer, su üzerine çöküverdi her halde. Niye
kaçıyoruz?
|
| 4 Öküs tiyin neke korkur biz? Az tiyin ne basinalim?
Tegelim tidim. Tegdimiz, yulidimiz. Ikinti kün
|
[4] Çok diye niye korkuyoruz? Az diye ne kendimizi hor görelim?
Hücum edelim, dedim. Hücum ettik, yağma ettik. İkinci gün
|
| 5 örtce kizip kelti. Süngüşdümüz. Bizinte iki uci
singarca artuk erti. TENGRİ yarlikaduk üçün öküs tiyin
|
[5] ateş gibi kızıp geldi. Savaştık. Bizden, iki ucu, yarısı kadar
fazla idi. TANRI lütfettiği için, çok diye
|
| 6 korkmadımız, süngüşdümüz. Tarduş sadra udi
yaydimiz. Kaganin tutdumuz. Yabgusin sadin
|
[6] korkmadık, savaştık. Tarduş sadina kadar kovalayıp
dağıttık. Kaganını tuttuk. Yabgusunu, sadini
|
| 7 anda ölürti. Eligce er tutdumuz. On ok tün budunun
sayu itimiz. Ol sabig esidip On Ok begleri buduni kop
|
[7] orda öldürdüler. Elli kadar er tuttuk. O aynı gece halkına
haber gönderdik. O sözü işitip On Ok beyleri, milleti hep
|
| 8 kelti, yükünti. Keligme beglerin budunin itip yigip,
azca budun tezmis erti, On Ok süsin sületdim.
|
[8] geldi, baş eğdi. Gelen beylerini, milletini tanzim edip, yiğip
az mikdarda millet kaçmıştı. On Ok ordusunu sevk ettim.
|
| 9 Biz yime süledimiz. Ani ert[t]imiz. Yincü ögüzüg
kece Tinsi Ogli aytigma bengilig Ek tagig ertü[rtüm]
|
[9] Biz de Ordu sevk ettik. Ani'i geçtik. İnci nehrini geçerek
Tinsi Oğlu denilen mukaddes Ek dağını aşırdım.
|
Güney Yüzü
|
Metin
|
Tercüme
|
| 1 Temir Kapigka tegi irtimiz. Anda yandurtumuz. İnel
Kaganka [any ip ... t saka?] Tezik Tokar [s... in ...]
|
[1] Demir Kapı'ya kadar eriştik. Ordan döndürdük. Inel
Kagana korkup ... Tezik, Tokar ...
|
| 2 anda berüki Suk başlig Sogdak budun kop kelti, yükinti
[ ... ]. Türk budun Temir Kapigka Tinsi Ogli
|
[2] ondan berideki Suk başlı Sogdak milleti hep geldi, baş
eğdi ... TÜRK millerinin Demir Kapı'ya, Tinsi Oğlu,
|
| 3 Tinsi Ogli aytigma tagka tegmiş idi yok ermiş. Ol yirte ben
Bilge Tonyukuk tegürtük üçün
|
[3] Tinsi Oğlu denilen dağa ulaştığı hiç yokmuş. O yere
ben Bilge Tonyukuk ulaştırdığım için
|
| 4 sarig altun ürüng kümüş kiz kuduz egri tebi agi bungsuz
kelürti. İltiriş Kagan bilgesin üçün
|
[4] sarı altın, beyaz gümüş, kız kadın, eğri deve mal
zahmetsizce getirdi. İltiriş Kagan bilici olduğu için,
|
| 5 alpin üçü Tabgacka yiti yigirmi süng üsdi, Kitanyka yiti
süngüşdi, Oguzka biş süngüşdi. Anda ayguci[si]
|
[5] cesur olduğu için, Çin'e karşı on yedi defa savaştı,
Kıtay'a karşı yedi defa savaştı, Oğuz'a karşı beş defa
savaştı. Onlarda müşaviri
|
| 6 yime ben ök ertim, yagicisi yime ben ök ertim. İltiriş
Kaganka TÜRK Bögü Kaganka TÜRK Bilge Kaganka.
|
[6] yine bizzat ben idim, kumandanı bizzat ben idim. İltiriş
Kagana, TÜRK Bögü Kaganına, TÜRK Bilge Kaganına
|
Doğu Yüzü
y
itim ok.
|
Metin
|
Tercüme
|
| 1 Kapgan kagan [yiti] otuz yaşka [ ... anda erti].
Kapgan Kagan olurti. Tün udimati,
|
[1] Kapgan Kagan yirmi yedi yaşında ... orda ... idi.
Kapgan kagan oturdu. Gece uyumadı,
|
| 2 küntüz olurmati. Kizil kanım tüküti kara terim yügürti isig kücüg birtim ök. Uzun yelmeg yime itim ok |
[2] gündüz oturmadı. Kızıl kanımı döktürerek, kara terimi
koşturarak işi, gücü verdim hep. Uzun keşif kolunu yine
gönderdim hep.
|
| 3 Arkuy kargug ulgartdim ok. Yanigma yagig kelürir
ertim. Kaganimin sü iltdimiz. TENGRİ yarlikazu
|
[3] Siperi, nöbet yerini büyüttüm hep. Geri dönen düşmanı
getirirdim. Kaganımla ordu gönderdim. TANRI korusun,
|
| 4 bu TÜRK budun ara yaraklig yagig yeltürmedim,
tögünlüg atig yügürtmedim. İltiriş Kagan kazganmasar
|
[4] bu TÜRK milleti arasında silâhlı düşmanı koşturmadım,
damgalı atı koşturmadım. İltiriş Kagan kazanmasa,
|
| 5 udu ben özüm kazganmasar, il yime budun yime yok
erteci erti. Kazgantukin üçün udu özüm kazgandugum üçün
|
[5] ve ben kendim kazanmasam, il de millet de yok
olacaktı. Kazandığı için ve kendim kazandığım için
|
| 6 il yime il boldi, budun yime budun boldi. Özüm kari
boldum, ulug boldum. Neng yirdeki kaganlig budunka
|
[6] il de il oldu, millet de millet oldu. Kendim ihtiyar oldum,
kocaldım. Her hangi bir yerdeki kaganlı millete
|
| 7 büntegi bar erser ne bungi bar erteci ermiş. |
[7] böylesi var olsa, ne sıkıntısı mevcut olacakmış? |
| 8 Türk Bilge Kagan ilinge bititdim. Ben Bilge Tonyukuk.
|
[8] Türk Bilge Kaganı ilinde yazdırdım. Ben Bilge
Tonyukuk.
|
Kuzey Yüzü
|
Metin
|
Tercüme
|
| 1 iltiriŞ Kagan kazganmasar, yok erti erser, ben özüm
Bilge Tonyukuk kazganmasar, ben yok ertim erser
|
[1] iltiriş Kagan kazanmasa, yok olsa idi, ben kendim, Bilge
Tonyukuk, kazanmasam, ben yok olsa idim,
|
| 2 Kapgan Kagan TÜRK Sir budun yirinte bod yime budun
yime kişi yime idi yok erteci erti.
|
[2] Kapgan Kaganın, TÜRK Sir milletinin yerinde boy da,
millet de, insan da hep yok olacaktı.
|
| 3 Iltiris Kagan Bilge Tonyukuk kazganduk üçün Kapgan
Kagan TÜRK Sir budun yoriduki bu.
|
[3] İltiriş Kagan, Bilge Tonyukuk kazandığı için Kopgan
Kaganın, TÜRK sir milletinin yürüdüğü bu
|
| 4 Türk Bilge Kagan TÜRK Sir budunug Oguz budunug
igidü oturur.
|
[4] TÜRK Bilge Kaganı TÜRK Sir milletini, Oğuz milletini
besleyip oturuyor.
|
|
|
 |
|
